Wednesday, December 31, 2014

Inta lagu xisaabin is xisaabi.

Khilaaf kama taagna in Waqtigu muhiim yahay sidaas darted qof waliba oo  waqtigiisa ka faa'iideysta ama Dal waliba oo si wanaagsan waqtigiisa u maamula waa ka dheereeya dhinaca horumarka kuwa kali.
Reer Galbeedku waxa ay dhahaan "waqtigu waa Dahab", anaguna waxaan dhahnaa "Waqtigu waa Nolol" waayo qofkii dhinta waqtigu waa ka dhamaaday .
Ahmiyada uu leeyahay waqtigu waxaa lagu sheegay Qur'aanka iyo Sunnaddi Nabigeena csw sidoo kalana dhamaan dadka wanaagsan waxa ay tilmaameen muhiimadiisa.
Waxaa daliil u ah in Ilaah ku dhaartay  waqtigsa qeybihiisa kala duwan sida Subax ama Galab Ama Habeen iyo maalin  iwm. Culimada daba raacay waxa ay kasoo saaren in sirta ku jirta ay ka mid tahay ahmiyada uu leeyahay waqtiga.
Nabiga csw, waxa uu leehay "ka faa'iideyso dhallinyaranimadaada ka hor Duqnimadaada".
Waa sax, marka aad eegtana Diinteena islaamka waxa ay siisay waqtiga  fadli dheeri ah 
Hadaba su'aasha taagan ayaa ah side uga faa'iideysana???
Hadda waxaa dhamaaday sanad. Haye maxaa kala hartay sanadkaas? Side uga faa'iideysatay adi ahaan? Maxaa kuu hir galay intii aad qorsheysay ? ma is xisaabisay waxa aad qabsatay?
Qofka inta uusan is xisaabin marka hore waa in uu meel ku wajahnaada tusaale ahaan.
Inaad tahay Arday ama qof shaqeeya iwm.
Hadaa tahay arday waa inaad dejisa jadwal si aad u hagaajiso waqtigaada, sida waqti aad aado goobta  tacliintaada, waqti aad akhriso dibna aad u raacdo casharadii aad soo qaadatay.
Waa inaad leedahay waqti aad kaga qeyb qaadato danaha guud iyo ka qeyb qaadashada wax yaabaha deg degga ah. ma ahan waqtigaaga oo dhan inaad wax ka buuxiso, waa in aad reebataa waqti wixii soo dhaca oo deg deg ah aad ku fuliso .
Dhanka kali qofka shaqaalaha  ama ganacasade ah waa inuu asna leeyahay jadwal uu raaco kaas oo la iskula xisaabtamo inta ka hirgashay howshi qabsoontay.
Waa in la dejiya qorshe laga leeyahay horumar iyo horu socosho wixii qaldamana la saxo hadii ay ahaan weydo qaabkii la rabay .
Sidoo kali qof ahaan waa inaad qaadata siminaaro (Aqoon kororsi) kugu haga qaabka loo maareeyo waqtiga adigana waa inaad u fulisa shaqo ahaan.
Haddii aad maamusho  hey'ad ama wixii la mid ah, waa in ay lahaata ula jeedo qeexan iyo waqti qoran oo la rabo in lagu hergeliyo Kadibna la iskula xisaabtamo maxaa ka qabsoomay waxaan ku ballanay.
Waxaan rabaa si aan ciwaanka uga bixin inaan qof ahaan uga hadlo sida aan u sameynaayo jadwal shaqeedka.

"Waxaan ahay arday waaa inaa diyaariya
1/ Jadwalka waxbrashada waqtigaan aadayo  iyo waqtigaan imaanayo.
2/ Waxaa  jira waqti aan akriyo cashirada igu ah waajib sidoo kalana waa in aan leehay waqti aan akhriyo buugaag dheeri ah si aan sare ugu qaado tusaala ahaan waa in aay dhahaaa tira intaas buug  ( Lambar sheeg) waa  inaan akriyaa sanadkaan. Culimadu, waxa ay dhahaan waa inaad 50% akhrisaa waxa aad baratay oo majaalkaaga ah 50% kalina u qeybi wax yaabaha kali si aad u noqoto qof wax badan ka war haya macluuma kugu filan ka heysta.
3/ Waa inaan leeyahay waqti aan la kulmo qaraabada ama asaxaabta( qaraabo salaan) aniga oo ka baaran degaya in ay isaga key dhax yaacaan.
4/ Marka laga soo tago wax yaabaha igu waajib ah sida salaada ama cibaado kali, waa inaan leeyahay waqti aan dhisaayo ama xoojinaayo xariirka Rabbi, mararka qaar si jamaaci ah ayaad u samey kartaan adiga iyo asaxaabta ( Wixii aad awoodo sameey oo Ilaah kuu dhaweey kara).
5/ Maadama aan arday ahay waa inaan ka ag dhawaada aqoonayahanada iyo dadka wax barta .
6/Waa in ay degsanaata dhammaan ama inta badan waxa aan qabanaayo sanadkaan bil ahaan iyo isbuuc ahaan iyo waliba waqti go'an. ( Jadwal bil ah ama isbuuc)

6/ Waa in aan daba socda waxi iiga qabsoomay inta lagu jiro mudadaan, markuu dhamaado waqtigii aan qabsaday waa in aan isla xisaabtama maxaan qabtay maxaa ii qabsami waayay wixii qabsoomi waayay maxey u qabsoomi waayen???
7/ Ka bacdi waa inaan soo saara natiijada aan helay.
Maxaan kala haray sanadkii tegay??
Dowlad ama hey'ad ama mu'asasa kasta ama qof waliba waa in ay leeyihiin jadwal cad oo lagu shaqeeyo kadibna laga soo saaro natiija muuqata.
8/ wax yaabo khiyaali ah ha degsan ama suurta geleyn oo micno weyn leheen sida waa inaan adduunka oo dhan ka taliya sandkaan gudihiisa ama waa inaan sida diyaarada u duuula iwm waayo ma ahan wax xisaab ku yimid hadalkaas .
kama soo horjeedo, in qofku lahaado han weyn laakin wax waliba waa in ay ahaadan wax qorshe ku degsan oo laga mira dhali karo.


Inta lagu xisaabin is xisaabi.
Waqtigu waa socdaa ee la soco inta uusan kaa tegin.

W/Q: Maxamed Macalin Axmed Baari.

20/1/2014.

Friday, December 5, 2014

Cabsida Ilaah.




Cabsida ilaah waa nagu waajib dhammaanteen oo ilaah waxa ku leeyahay meela badan oo Qur’aanka ah  “ Kuwii Alle iyo Rasuul rumeeyow ilaah ka baqa” .
Sidoo kali nabigeena (csw) waxa uu yiri “ Ilaah ka baqa meel waliba oo aad joogtaan”

Ilaah ka baq oo wixii uu ku faray sameey wixii uu kaa reebay-na ka har oo ka fogaaw.

Waxa uu yiri  Cali Bin Abii Dalib –ilaah haka raali noqdee-isaga oo ka hadlaaya ka cabsashada ilaah waa “ inaad ka baqdo ilaah weyn, ku camal fasho kitaabka ilaah, ku qanacdo wixii yar  (oo lagu qoray) una diyaar garowdo maalinta Qiyaamo”.

Ka cabsashada ilaah waa furaha guusha nolosheena, waana yoolkena ugu weyn oo aan dooneyno inaan ku gaarno raali ahaanshada ilaah.
Haddii aad dareentay dhibaato fara badan iyo culeys ku saaran badi cabsida ilaah oo mar waliba u deg deg towbada ilaah iyo weydisiga deni dhaaf.
Ilaah qofkii ka baqa, waa u fududeeya arrimihiisa.
Ilaah haddii ka baqdo waa kuu debi dhaafa.
Ilaah ka biqidiisa ayaa lagu gaara horumar iyo wanaag badan oo ilaah waxa uu leeyahay “ qofkii ilaah ka baqa, ilaah ayaa al-baab  meel uga fura , waxa uuna ka arsuqa meel uusan ka filaneyn “

Xitaa hadii  ay kugu adkaatay wax barahada ama ad ku dhacday sanad waxba ha niyad jebin oo badi cabsida ilaah maxaa yeelay ilaah waxa uu leeyahy “ilaah ka baqa wuu idin barayaaye”
Cabsida ilaah ayaa lagu gaara naxarista Eeebe sidaa darteed waxaan nafteeda iyo idinkaba idin kula dardaarma inaan mar waliba  ilaah ka cabsano .

Mahadsanidiin.



Thursday, November 27, 2014

Saaxib.






Saaxib Rumaad.



Dhammaan waxaa laga simanyahay baahida loo qabo saaxib wanaagsan in la yeesho.

Aniga nasiib wanaag, waxaan ka mid ahay dadka ay u suura gashay in ay yeeshaan saaxib fiican ilaah mahadiis.
Anaga oo yar ayaan is barangay inkasta oo an ka da’ weyna, waxa uu ahaa fasalka ugu danbeeya dugsiga hoose anna koowad dugsi dhexe.
Waxa ay ila eheed layaab, marki uu Maxamed Cabdi Xirsi (shine) habeen igu yiri “ waxaan rabaa inaan noqo saxibo Lillaahi ah”
Dhallin yarda xaafadda qaar badan ayaa eheen saaxibo midna ima dhihin hadalkaan oo kali anna sidoo kali.
Waxaan is weydiiyay sababta uu u dhahay, waayo dadka marka ay saaxibo noqonayaan waxa ay ku imaaada in ay wada sheekeysaaan, wada ciyaaran in badan kadibna sidaas iskula qabsadaan oo noqdaan dad isku dhaw isna jecel.
Laakin sida uu uga duwana hadalkiisu ayuu mustaqbalkiina uga duwanaaday asaxaabta kali.

Waxa uu ahaa wiil yar oo barbarian waansgan ku socotay e sidaas ayaan ku saaxibnay illa aan gaarnay saaxibo laga yaqaan xaafadda sida ay isku fahansanyihiin.
Waxaan eheen laba wada qaata waqti badan waayo isku xaafad iyo school-ba wa aeheen, waxaana fursad u heli jirnay inaan is aragno in badan.
Nolosheena kali, waxaan eheen kuwa ku raaxeysta barnaamijyada ama howlaha noo yaal.
Tusaala ahaan, waxaan wada akhrisan jirnay Qur’aanka kariimka, ma xasuusto inta jeer ee aan si wada jir ah u akhrinay laakin waxaan hubaa inaan ka dhegeystay laba jeer Qur’aanka oo dhan.
Isku caawintaan xagga Qur’aanka ilaah amarkiis, waxa ay keentay inaan si qota dheer isku sii fahano.

Maan eheen kuwa ka dhax baxa bulshada ee asaxaabta xaafadda waan wada ciyaari jirnay, ha ahaato ciyaar xaafdeed, kubbad, ama sheekooyinka kali ee dhallin yarada xaafadda.
Mararka qaar, waxaan la joogi jirnay odayda iyo dadka naga da’ da weyn si aan uga qeyb qaadano doodaha siyaasada iyo arrimaha taagan taasna waxa ay noo sahashay inaan helno waayo aragnimo.
Waxaan eheen laba isla fahan wax badan isla ciyaarida kubbada  cagata waxa ay noo eheed sheeko kali oo musalsal ah.

Intaas oo dhan waxaa asal u ahaa wax barashada iyo sidaan ugu dadaali jirnay, wixii leyli ah iyo aqoon kororsiba dadaal uma reeban jirin, waliba waxan xasuusta inaan taratmada degmooyinka Muqdsho marka la gaaro Ramadaanka  safka hore fadhi jirnay.
Intaas iyo qaar kali oo badan, waxa ay noo maceey jireen jawiga iyo nolosha, ilaahna waa naga xijaabay dhibaato iyo meel xun.
Inkasta oo an waqti badan wada qaadanay, hadana manta la joogo waxan kala  maqanahay waqti kali oo badan laakin marka aan dib u milicsado sheekooyinkeeni hore waxa ay ila noqota inaan wada joogno.
Saaxibka runta ah waa kan had iyo jeer wanaaga kula jecel kuna garab istaagasan, diyaarna u ah inuu kula qeybsado wax waliba.

Ilaah dartiis ayaan isku jecelnahay ee ilaah hanaga dhigo kuwa harsada maalinta Qiyaamo hooskiisa..


Friday, October 17, 2014

La jiifiya banaan la joojiyaana banaan!!!

La jiifiya banaan la joojiyaana banaan!!! 

Caalamka maanta waxaa hoggaanka u haya reer-galbeedka halka ay iyagu doonaan ayey u jeediyaan. Dad badan ayaa qaba fikrada nucaan ah.
Marka la eego wadamada islaamka iyo carabta amaba meelaha ay ku noolyihiin dad yar oo musliimin ah, waxaa lagu haya dagaal nuuc waliba ah, dhanka dhaqaalaha, siyaasada iyo xiriirka caalamiga,  dowladi la rabo ama ay is fahmi waayaan  xiriirka ayaa loo jara cuna qabateyna waa la dul saara, dowladaha qaarna dagaal  la isku wacday ayaa lagu qaaday laguna burburiyay sida Ciraaq iyo Afghanistaan.

Marka intaas oo idil laga soo tago wax yaabaha lagu gummaado waxaa ka mid ah wax ay u bixyeen qaanuunka caalamka ama sharci ay iyagu u dejiyeen sida ay rabaan reer-galbeedku oo lagu kala hago dowladaha .
Wax yaabaha cajiibka ah waxaa ka mid ah codka loo yaqaan veto power oo ah wax adduunka lagu kala soocaayo kuna salleysneyn caqli iyo qaanuun toona,  adduunka oo dhan haddii ay wax isku raacaan wali kaas ayaa istaaji kara oo codkooda lama maqlaayo kadibna iyaga ayaa ku leh ma ahan in la is kala sooco hadana waa kan la leeyahay dowlada gaar ah ayaa majaraha u haya go’aanka caalamka .
Waa maan goror in loo jilba xirnaado 5 dowladood iyo wax la mid ah .
Waa sax dowlad waliba halagu qadariyo awoodeeda ciidan iyo dhaqaale laakin ma aha in ay wax ka duwanaato  dowladaha kali marka la yimaado cod ama ra’yi.

Wax yaabha aan la yaabo waxaa ka mid ah in  dowlad islaam ah aysan sameysan Karin hub adag haddii ay si qarsoodi ah ku smaeysatana loo dhigay intaas oo jid gooyo ayaga oo ku andacoonaya waxa ay u isticmaalayaan si khaldan .
Aan is weydiine waa tuma dowlada kaliya ee illa hadda lagu hayo taariikhda in ay isticmaashay hubka nuclear-ka  ? Dabcan America.

Ma rabo inaan dib ugu laabto taariikh dheer laakin waxaan ka hadlaya waxa hadda taagan.
Waxaa loo heshiiyay in caalamka islaamka la daba rogo, anaguna nasiib darro ma fahmsanin haddi aan fahano shacab ahaana waxaa noo madax ah kuwa iyaga ka biya cabay oo loogu talay in ay na lug-gooyaan.
Fartaada oo xumaata filiqtan kaagama harto!
Soomaaliya iyo Afghaanistaan mar hore ayaa la gubay.
Hadda Libya, Yeman, Suuriya Iyo Ciraaq holac ayaa ka baxaaya.
Falastiin dhulkeedi waa la xoogay.
Khaliij lacagtoodi marki ay na dhameey weysay maanta iyaga ayaa ka qeyb qaadanaya duulaanka lagu dilaayo dad xaqooqdi la duudsaday mar hore.

Hadda la joogo waxaad maqlee in adduunka u midoobay si loola dagaalamo kooxda Daacish –fikrad ahaan ma taageersani- iyada oo lagu eedeynaayo in ay geeysteen gummaad ka dhan ah aadanaha.
Waxaa iga su’aal ah maxaa loo samey waayey marka dal dhan ( Falastiin) inta lagu soo duulo intaas oo sano la dilaayo dadkii degana waliba la qaxinaayo.  Waxaa ugu danbeeyay in 51 maalin la garaacayay  lana dilay dumar iyo caruur tira leheen, waxa la dumiyay Masaajido iyo Schoolo iyada oo hal dowlad oo tiri   gumeystahaan   gummadka ku haya dadkaan  tillabo halaga qaado aysan jirin. Ha ahaato mid Carab ama Europe iyo America ee waliba waa lagu caawinaayay.
Allow alle,
Maxaa lo sameey waayay  is baheysi difaaca marka Muslimiinta Central Africa jirkooda waddooyinka lagu jarjarayay ?
Maxaa lo samey waayay markii Burma intaas oo sanadooda ayaga oo nool la gubaayay?
Xitaa haddi ay dhahayaan waxan badbaadineyna nolosha dadka –ilaah aa badbaadshe- maxey waxa uga qaban waayeen kuwa kaligood taliska ah ee intaas sanadood dil iyo xabsi ku haya dadka aan waxba galabsan ee fikrad ahaan kasoo hor jeeda , waa kan in ka badan 3 sano Bishaar shacabkiisa dhameeyay mexeey tillaba ah oo ay ka qaadeen ?
Alle kaas oo kali maxeey buuxaan !!

Marka aad si hoose  u eegto waxaa aad fahmee in ayna kala jecleyn  wixi la dilaayo ee ay tahay maxa dan noogu jira, mararka qaarna  “Qawda maqashii waxna how qaban”
Wixii mashruuc ah waa la gelaya wixii kalena waa  afka ka xiro ee kama ahan Aadanimo.
Intaas oo magac ayey sameeyn oo ay dhahayaan waxa aan ku ilaalineyna xuquuqda Aadanaha.
Yaa ka badan maanta America oo ku tuntay xuquuqda dad aan waxba galabsan imisa ayey ku tageertay in ay ku xad gudbaan dad kali?

Hadda aan joogno waxaa lagu haya xad gudub gar darro ah Masjida barakeysan ee Al-aqsaa, ma jirto dowlad islaam ama Carab ah oo ka hadleysa sidoo kali caalmaka lama hayo wax  isku soo qaadaya. Aaway muqadasnimdii goobaha lagu cibaadeysto?.
Dhammaan waxaas ma jiraan waa sidaan kuu sheegay “La jiifiya banaan la joojiyaana banaaan”
Haddii kaniisad dhagax lagu tuuri lahaa – inksata oo aan qadarino goob cibaado oo dhan-caawa lama hurdeen gaalo iyo muslim afka la furan lahaa .

Dhinacya badan markaad ka eegto waxaa kuuso baxaaya maan gororka lagu hayo dadkaan iyo sida naloogu shubaayo in reer-galbeed kaliya yaqaanan nolosha saxda ah.
Waa sax dadkooda iyo dalkoda ma khiyaani karaan laakin waxa dulman waa adiga .
Mar waliba oo aan ka sii durugno manhajka ilaah dulli ayaan sii geleynaa ee waa inaan usoo laabana kitaabka ilaah una towbad keeno ilaah weyn kadibna insha allah waxaa hubaal ah sida ilaah noo ballan qaaday sharaf  iyo karaamo.
Gugii carabta, ka dib shucubtu waxa ay doorteen hoggaamiyaal ay rabaan waa la daba gediyay oo shirqool gude iyo dibbaded loo dhigay, kuwa ku haya dimuquraadiyad ayaan ilaalina mid aamusa iyo mid sii jeesta ayey noqdeen sow ma aha “La jiifiya banaan la joojiyaana banaaan”
Hadda waxaa gubanaya Libya iyo Yemen wax ka hadlaaya ama go’aan wax ku ool ah ka qaadanyaa ma jiro gobol ahaan ama caalami ahaan. Imisa dhimatay?  la isma weydiinaayo.
Sidaan waxa looga bixi karaa Midnimo, Manhajka Ilaah oo loo soo laabto iyo hoggaan wanaagsan oo ummaddaan dariiqa saxda ah ku hoggaamiya.
Lama soo kobi karo, laakin aniga waxa aan u arka in ay tahay sidii sheekadi  wadaadkii Soomaliga ee  nalooga sheekey jiray oo eheed in wixii aad rabtana dhahdo waa xalala wxii kalina maya “ La jiifiya banaan la joojiyaana banaaan”..


Thursday, October 16, 2014

Dheeman




Dheeman

Dhaayuhu adeey ku dhowrayaan
Dheguhu dhawaqaaqey sugaan
Dhabtii had iyo jeer
Qalbiga adiga dhax yaal.

Dhul kastoon tago Dheemaneey
Dhan kastoon u dhoofaba
Dhiigeeygaad tahoo
Dhuuxaad ku milantahay.

Dhaayaha  markaan ku saaray  
Dhirirkaaga wacan
Laafyahaaga dheeli tiran
Iyo dhawaqaaqaan  diirran
Dheeman garasho dheereey
Caqli tii loo dhameeyaay
Inaan howl dhameeynaan
Dhankeeyga ku uruurshee
Dheeman hey nagu dheereyn


Dhedig inaad wax  dheertahay
Dhismahaaga jalaqsan iyo
Joogaageey ku dhigantahaye
Qurxudaan dhemeestiran
Ilaahii sameeyaan
Mahad dhan  loo celshaa
Labadii ku dhashoo
Ku dheel-dheelisaan dheemaneey
U duceyn dharaar walba.

Dhib iyo dheef  dhammaan
Waan ku dhowranayaa
Dheemaneey dhiigeygiyeey
Dhankeyga dhameeyee
Hey nagu dheereyn

Daar weyn inaan dhisnoo
Qoys dhorsanooo adag
Dhidibada u taagnoo
Dhallaan daadaheeynaan
Dhankeeyga ku uruushee
Dheeman hey nagu dheereyn.

Dhanka kali dheemaaney
Dadkaan ka dhalanaan
Dhiiri geli leheen
Dhulkii hooyaan
Dugsi ka dhisi leheen
Dhallaan, dumar iyo
Intii dhibaateysanaan
Daryeeli  leheen
Dhaxalkii dadkeenaan
Dheemaneey difaaci leheen .


Thursday, October 9, 2014

Federaal



 
"Federaal fool xumadiisa 
Miyaan farta la igula fiiqeyn 
Illeen mawada firsan karnee
Far isku taagiyo fool cusub 
Miyaan farxad moodnaa ???

Ficil kaloo faduul ahbeey
Maanta noo furayaan e
Farsamaan fahmeyniniyo
Waxbaa la isku filqaaye.
File aan dhamaanbaa
Maalinba naloo furayaa
Foogtana mid kala loo fadhiya
Inaan Faarah ahayiyo
Farxaanimadada nalo kala fasiraya
Fahan darradeena baas baa
laga faa'ideysana
Fitna horaa laso faagaya
Mid cusbna waa la furaya
Isma hurta lakala fogeynaya
xigatana wa lakala firdhinaya
Farriintaan iga faafiyoo
Fikirkiina bedela oo
Furqaanka Eebe  raacoo
Ka feejignaadaa Federaalka.
Fasahaadabey falkinayaane
Ka feejignaada federaalka
Faquuqbey faaninayaane
ka feejignaada federaalka
Fikir kale faafinayaane
ka feejignaada federaalka
Fashil kale Farshaxayaane
Ka feejignaada federaalka
Faraj eeaba Furaye
Ka fejignaada fedraaalka.


Max'ed M. Axmed (Baari).

5/Aug/2014..